Wereldaidsdag: alles over hiv en aids

De tijd dat een hiv-infectie je doodsvonnis betekende zoals in de jaren tachtig het geval was, is gelukkig voorbij. Inmiddels weten we veel meer over aids, hiv en de manier waarop dit virus overgedragen kan worden. Elk jaar op 1 december wordt er wereldwijd stilgestaan bij mensen die lijden aan hiv en aids. Op Wereldaidsdag (of op zijn Engels World AIDS Day) zijn er bijvoorbeeld events om meer bewustwording te creëren, het taboe te doorbreken en geld in te zamelen. Met name in arme landen is het aantal hiv-besmettingen nog enorm hoog.

Wat is hiv?

Hiv staat voor human immunodeficiency virus, vrij vertaald: menselijk virus dat de afweer afbreekt. Het is een retrovirus dat het immuunsysteem aantast door de witte bloedcellen (specifiek CD4-cellen) te vernietigen. Deze heeft je lichaam nodig om bijvoorbeeld infecties of kankercellen te bestrijden. Als iemand hiv heeft, dan noemen we dat hiv-positief of seropositief. Je kunt dit virus overdragen op andere mensen.

Hoe ontstaat aids?

Aids is een afkorting voor acquired immunodeficiency syndrome, vrij vertaald: verkregen ziekte waarbij de afweer niet werkt. Aids is de laatste fase van een hiv-infectie. Het afweersysteem is dan zo verzwakt dat het niet meer in staat is om infecties en andere ziekten te bestrijden. Zo kan een verkoudheid zich ontwikkelen tot een levensgevaarlijke longontsteking. De diagnose aids wordt bepaald aan de hand van het CD4-cellen dat iemand heeft.

Mensen kunnen aids ontwikkelen als ze bijvoorbeeld niet weten dat ze hiv-positief zijn of er te laat achter komen dat ze geïnfecteerd zijn. Het duurt gemiddeld acht tot tien jaar tot een hiv-besmetting zich ontwikkeld tot aids, maar het kan ook één of vijftien jaar duren. Door het gebruik van hiv-remmers, waar we later meer over schrijven, kan tegenwoordig worden voorkomen dat hiv zich ontwikkeld tot aids. Zo halverwege de jaren negentig kwamen de eerste hiv-remmers op de markt.

Hoe kan hiv overgedragen worden?

Een hiv-infectie is overdraagbaar. Hiv komt voor in bloed, sperma en voorvocht, vaginaal vocht en moedermelk. Komt één van deze lichaamsvochten in aanraking met slijmvliezen of in de bloedbaan, dan kan de ander besmet raken. Slijmvliezen heb je bijvoorbeeld in je vagina, mond, anus en op de penis. Hiv komt niet voor in speeksel.

Je kunt hiv krijgen van:

• Seksueel contact zonder condoom;
• Bij het gebruik van drugs met gebruikte naalden of spuiten;
• Via een bloedtransfusie (maar niet in Nederland, hier worden alle bloeddonaties al sinds 1985 gecontroleerd op hiv);
• Als je geprikt wordt door een naald met geïnfecteerd bloed;
• Baby’s kunnen besmet raken als hun moeder hiv-positief is, tijdens de zwangerschap, bevalling of daarna.

Orale seks, anale seks, vaginale seks en sekstoys kunnen er allemaal voor zorgen dat je wordt geïnfecteerd. Ook als er geen sperma of (menstruatie)bloed aan te pas komt: het virus zit namelijk ook in voorvocht en vaginaal vocht.

De kans dat je besmet raakt door het bloed van iemand die geïnfecteerd is, is zeer klein. Het virus kan maar een paar minuten buiten het lichaam overleven en de kans dat het binnen die tijd in jouw bloedbaan komt is verwaarloosbaar. Medisch personeel loopt hier het meeste kans op.

Waarvan krijg je geen hiv of aids?

Je kunt geen hiv krijgen van:

• Onbeschermde seks met iemand die succesvol wordt behandeld;
• Huidcontact;
• Als iemand hoest of niest;
• Als je eerste hulp verleent, zoals mond-op-mond beademing;
• Zoenen en tongzoenen;
• Via zweet: dus ook niet via bijvoorbeeld fitnessapparatuur;
• Via de wc-bril, koffiekopjes, beddengoed: het virus blijft niet leven buiten het lichaam;
• Via insecten zoals muggen.

Hoe voorkom je een hiv-besmetting?

De belangrijkste manier om je te beschermen tegen een besmetting met hiv is het gebruiken van condooms tijdens seksueel contact. Niet alleen bij vaginale en anale seks, maar ook als je sextoys deelt met een ander of bij orale seks. Gebruik altijd een condoom als je seks hebt met iemand die je niet (goed) kent. Heb je sinds kort een relatie met een nieuwe partner? Het kan nooit kwaad om je beiden te laten testen. Daarna kunnen jullie met een gerust hart onbeschermde seks hebben.

Kan hiv en aids worden genezen?

Hiv kan niet worden genezen. Wel zijn er tegenwoordig hiv-remmers. Deze combinatie antiretrovirale therapie (cART) kan het virus onderdrukken: vaak tot ondetecteerbare waarden. Hierdoor kunnen mensen met hiv tegenwoordig gelukkig lang leven. Mensen die hiv-remmers slikken kunnen bovendien anderen ook niet meer infecteren.

Zo’n 75% van de mensen die weten dat ze hiv hebben, krijgen hier medicatie voor. Bij kinderen is dit percentage veel lager: maar 52% van de kinderen krijgt hiv-medicatie. Hierdoor stierven in 2021 98.000 kinderen (tot 15 jaar) aan aids.

Waar komt hiv en aids het meest voor?

Wereldwijd waren er 38,4 miljoen mensen besmet met hiv in 2021, waaronder 1,7 miljoen kinderen. Zo’n anderhalf miljoen mensen kregen het virus en zo’n 650.000 mensen stierven aan de gevolgen ervan. In Nederland leefden in 2020 24.000 mensen met hiv.

Oost- en Zuidelijk Afrika is wereldwijd het hardst getroffen door aids en hiv: meer dan twintig miljoen mensen leven met het virus. In alleen Zuid-Afrika al leven ongeveer 7,7 miljoen mensen (zo’n 14% van de bevolking) met hiv. Jonge vrouwen lopen een dubbel zoveel risico op hiv-infecties. Dit komt onder meer door seksueel geweld, een gebrek aan voorlichting en opleiding, slechte toegang tot gezondheidszorg en ongelijkheid tussen mannen en vrouwen.

Meer informatie nodig?

Voor meer informatie over hiv en aids kun je terecht bij het aidsfonds. Meer informatie over aids-cijfers wereldwijd vind je bij de World Health Organisation (WHO). Voor meer informatie over World AIDS Day klik je hier.