Alles over HPV: een stiekem sluipend virus

Zo’n 80 tot 90 procent van de mensen raakt ooit besmet met HPV. Toch praten we er weinig over en negeren talloze vrouwen de oproep voor een uitstrijkje wanneer het op de deurmat valt. Tijd om HPV uit de wegkijksfeer te halen, dus. Voor HPV Awareness Day doken we in de materie van dit stiekem sluipende virus!

Wat is HPV?

De afkorting HPV staat voor humaan papillomavirus. Het is een groep van meer dan tweehonderd virussen die worden verspreid door huid-op-huidcontact. De meeste van deze varianten brengen weinig risico’s met zich mee, maar sommige varianten wel. En dan doelen we helaas op de varianten die worden overgedragen door seksueel contact, zoals vaginale, anale of orale seks.

Niet in paniek raken. Het is niet gezegd dat je na een besmetting met HPV nare ziekten ontwikkelt. Zo’n 80 tot 90 procent van de mensen raakt ooit met HPV besmet en meestal ruimt het lichaam het virus binnen twee jaar vanzelf op. Maar wanneer dit niet zo is, omdat je immuunsysteem bijvoorbeeld verzwakt is, kunnen sommige HPV-varianten gezondheidsproblemen veroorzaken.

Zowel mannen als vrouwen

Zo kunnen de laag-risicotypen resulteren in genitale wratjes. Vervelend en niet erg charmant, maar geen enorm gezondheidsdrama. En redelijk makkelijk te verhelpen, bovendien. De hoog-risicotypen zijn daarentegen een stuk grimmiger. Deze soorten kunnen leiden tot kanker aan de keel, mond, vagina, vulva, baarmoederhals en penis.

HPV is dus niet alleen relevant voor mensen met een vagina en een baarmoeder. HPV kan bij iedereen tot gezondheidsproblemen leiden. Het is de meest besmettelijke en wijdverspreide soa ter wereld en raakt zowel mannen als vrouwen.

Wat zijn de symptomen van HPV?

Wat HPV zo’n slinks virusje maakt, is dat je er meestal niks van merkt als je besmet bent geraakt. Of pas in een veel later stadium. Dat is bij onschuldige varianten natuurlijk geen probleem, maar wel als je een onaardiger exemplaar tegen het lijf bent gelopen.

Wanneer zo’n potentieel gevaarlijke variant lang in je lichaam blijft woekeren, krijgt het de kans om je cellen aan te vallen waardoor ze kwaadaardig worden. Toch geven ook deze soorten uiteindelijk een waarschuwingssignaal af en het is verstandig om deze niet te negeren.

Genitale wratjes

Een van de gênantere symptomen zijn genitale wratjes. Gelukkig zijn deze wratjes afkomstig van relatief onschuldige HPV-varianten, maar dat betekent niet dat het prettig is om bij de huisarts aan te kloppen met kleine bloemkooltjes tussen je benen of bij je anus. Want dat is hoe ze er, min of meer, uitzien.

Maak je vooral niet te sappel, je huisarts is heus wat gewend. Zo krijgen in Nederland jaarlijks 16.000 mensen te maken met genitale wratjes. Maar maak wél die spurt naar de huisartsenpraktijk als je jeuk en irritatie krijgt en hier en daar wat kleine clusters van bloemkoolachtige wratjes ontdekt. Genitale wratten hebben de nare neiging te gaan woekeren als je ze negeert en dan wordt behandeling een stuk minder lollig. Ben je er op tijd bij? Dan kan je huisarts ze eenvoudig aanstippen, wegbranden of met een zalfje behandelen.

Baarmoederhalskanker

Ernstigere varianten, zoals HPV-16 en HPV-18, kunnen baarmoederhalskanker veroorzaken. Deze kwelgeesten zijn verantwoordelijk voor ongeveer 70 procent van de gevallen van baarmoederhalskanker en ze kunnen lang sluimeren voordat ze zich eindelijk openbaren en je cellen aanvallen.

De eerste verschijnselen? Een branderig gevoel, tussentijdse bloedingen, afwijkende afscheiding en afwijkingen aan je schaamlippen. Ook pijn tijdens het vrijen en bloedverlies na penetratie zijn alarmsignalen die je beter niet kunt negeren. Als je dit soort klachten krijgt, is het altijd verstandig om contact op te nemen met je huisarts voor verder onderzoek.

Blijkt na een uitstrijkje dat je misschien (een voorstadium van) baarmoederhalskanker hebt? Dan kijken de laboranten of je HPV-16 of HPV-18 hebt, of dat virus op dat moment actief is in je lichaam en of je (een voorstadium van) baarmoederhalskanker hebt. Als dat zo is, ga je samen met je huisarts kijken naar de beste behandeling. Gelukkig ontwikkelt het zich heel langzaam en als je er op tijd bij bent hoef je je (meestal) geen zorgen te maken.

Wanneer loop je meer risico bij HPV?

Bij de meeste mensen is het immuunsysteem sterk genoeg om een gevaarlijkere variant op te ruimen. Bij sommige mensen kan een infectie echter hardnekkig worden. Maar voor wie geldt dat precies? En wanneer loop je meer risico?

• Mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld omdat ze medicijnen gebruiken die de afweer verminderen
• Mensen die roken, omdat roken cellen en het afweersysteem beschadigt
• Mensen met veel wisselende seksuele contacten lopen een grotere kans om geïnfecteerd te raken
• Mensen die met meerdere HPV-types besmet zijn ontwikkelen vaker baarmoederhalskanker
• Mensen die al geïnfecteerd zijn met herpes of chlamydia lopen een hoger risico op baarmoederhalskanker

Hoe kun je jezelf beschermen tegen HPV?

Omdat HPV zo ontzettend besmettelijk is, kan het lastig zijn een besmetting te voorkomen. Toch zijn er dingen die je kunt doen om het risico op een besmetting, en vooral op een doorwoekerend virus, te verkleinen.

Vaccineren

Een prikje is de simpelste oplossing om jezelf te beschermen tegen HPV en HPV-gerelateerde kanker. Uit onderzoek blijkt dat vaccinatie bijna 90 procent van de baarmoederhalskankercasussen voorkomt. In Nederland krijgen meisjes op hun dertiende een gratis vaccinatie tegen HPV aangeboden. Vanaf 2022 wordt de leeftijd verlaagd naar negen jaar en krijgen ook jongens een oproep voor vaccinatie.

Ben je volwassen, heb je een bloeiend seksleven of heb je al een HPV-besmetting doorgemaakt? Ook dan kan vaccinatie zinvol zijn. De antistoffen in het vaccin zorgen er namelijk voor dat een eerdere infectie niet opnieuw op zal vlammen. Daarnaast zorgen ze ervoor dat je beschermd bent tegen andere HPV-soorten én dat je anderen niet meer kunt besmetten als je al besmet bent.

Screening

Als je ouder bent dan dertig heb je hem vast al eens op de deurmat horen ploffen: de uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Tussen je dertigste en je zestigste word je elke vijf jaar opgeroepen voor een onderzoek en het is slim om die oproep niet bij het oud papier te gooien.

In Nederland neemt het aantal ziektegevallen door HPV namelijk verder toe. Bij ongeveer tien procent van de 45.000 vrouwen die meedoen aan het onderzoek wordt HPV gevonden. Daarnaast krijgen jaarlijks 1084 vrouwen te horen dat ze baarmoederhalskanker hebben en van die vrouwen overlijden er 447.

De aanwezigheid van het virus betekent dus niet dat je baarmoederhalskanker hebt, zoals je aan de cijfers kunt zien. Maar het betekent wel dat je arts je vanaf dat moment goed in de gaten kan houden. Je loopt namelijk een significant hoger risico om de ziekte te ontwikkelen.

Ook voor jou is het goed om dit te weten, aangezien je je zo bewuster wordt van je lichaam en van eventuele veranderingen die kunnen wijzen op iets ernstigs. Op die manier kun je vroege signalen leren herkennen en ze laten behandelen voordat ze kwaadaardig worden. Snelle identificatie van HPV verbetert je vooruitzichten als het daadwerkelijk mis blijkt te zijn.

Geen paniek over het uitstrijkje! Het voelt soms een beetje onprettig, maar pijnlijk is het niet. Met een soort borsteltje haalt je huisarts via je vagina wat slijmvlies van je baarmoederhals en stuurt dat naar het laboratorium voor een test op abnormale cellen.

Condooms

Zo’n rubbertje om de penis is altijd een goed idee, natuurlijk. En ook in het geval van een met HPV besmette sekspartner zal een condoom het risico op besmetting verkleinen. Helemaal tot het nulpunt reduceren lukt helaas niet. Omdat het virus kan leven op je huid en rondom het gehele genitale gebied, zullen er toch altijd achterdeurtjes zijn waardoor het virus je lijf in kan glippen.

HPV wordt dan ook niet alleen overgedragen door penetratie of orale seks. Ook simpele aanrakingen met de handen en vingers of intiem huid-op-huidcontact kan al een besmetting veroorzaken. In die zin is het dus moeilijk te vermijden. Maar hoewel je jezelf niet honderd procent kunt beschermen, zal een condoom het risico wel verlagen. Toch verstandig, dus.

Help, ik heb HPV! Wat nu?

Een troost: je bent duidelijk niet de enige. Het enige wat je kunt doen is naar je huisarts gaan als je klachten hebt en je het niet vertrouwt. Heb je veel wisselende contacten? Gebruik dan altijd een condoom om verspreiding zoveel mogelijk te voorkomen. En haal een vaccinatie, zodat je zeker weet dat je niet besmet kunt raken met andere HPV-soorten.

De belangrijkste tip? Negeer nooit de oproep voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Daarbij is het goed jezelf te realiseren dat het lang kan duren voordat HPV zich ontwikkelt tot kanker. Het virus kan jarenlang een beetje gaan liggen rondlummelen, voordat het besluit je cellen aan te vallen.

Heb je al tien jaar een vaste relatie, maar had je daarvoor veel verschillende sekspartners? Dan is het slim om tóch om de vijf jaar te baarmoederhals te laten checken. Natuurlijk is een uitstrijkje vrijwillig, maar je slaat je ongetwijfeld voor je hoofd wanneer je te lang met een onrustig virus in je lijf hebt rondgelopen. En wanneer je dat virus de kans hebt gegeven jouw cellen kwaadaardig te maken.

Hoe sneller je erbij bent, hoe beter!