Het uitstrijkje: dit is het en zo werkt het

Iedere vrouw die in Nederland woont en tussen de 30 en 60 jaar is krijgt eens per vijf jaar de oproep om een uitstrijkje te laten maken. Dit is onderdeel van het bevolkingsonderzoek. Wat onderzoeken we met het uitstrijkje, hoe gaat het in zijn werk en waarom doen we dit op zo’n grote schaal? 

Wat is een uitstrijkje?

Bij een uitstrijkje wordt wat baarmoederslijmvlies van de baarmoederhals genomen. Het wordt vervolgens getest op de aanwezigheid van HPV: humaan papillomavirus. HPV kan baarmoederhalskanker veroorzaken. Met het uitstrijkje kan een voorstadium van baarmoederhalskanker worden ontdekt, waardoor de kanker zelf kan worden voorkomen. Het voorstadium is goed en eenvoudig te behandelen.

Wordt er HPV bij jou gevonden? Dan wordt jouw bestaande uitstrijkje verder onderzocht op afwijkende cellen. Heel veel mensen krijgen het virus minimaal eens in hun leven: vaak ruimt je lichaam dit zelf binnen enkele jaren op. De uitslag van het onderzoek krijg jij binnen vier weken na het onderzoek.

Hoe gaat het in zijn werk?

Je krijgt elke vijf jaar een brief met een oproep om een uitstrijkje te maken. Dit is vaak rond jouw verjaardag. Meedoen aan het onderzoek is gratis. Als je naar de huisarts gaat voor jouw uitstrijkje, dan is het fijn om te weten wat jij kunt verwachten. Daarom leggen we dat stap voor stap uit.

Stap 1: afspraak maken

Heb jij een brief gekregen, dan kun je een afspraak maken bij de huisartsassistente. Zij is vaak ook degene die het uitstrijkje uitvoert. Wil je graag dat het onderzoek door een vrouw wordt gedaan, geef dit dan aan tijdens het maken van de afspraak. Zorg ervoor dat je de afspraak maakt op een dag dat jij niet ongesteld bent.

Stap 2: vragen beantwoorden

Op de dag van de afspraak ga je naar de huisarts. Zorg ervoor dat je naar de wc bent geweest, want hierdoor voelt het uitstrijkje minder onprettig. Neem de brief mee die jij hebt ontvangen. Hier zitten namelijk barcodestickers op, die nodig zijn voor het onderzoek. De assistente stelt een aantal vragen, zoals bijvoorbeeld of je anticonceptie gebruikt.

Stap 3: ontkleden

Voor het onderzoek moet je onderlichaam ontkleed zijn. Veel vrouwen vinden dit niet prettig. Een tip: draag een langere rok of jurk. Deze kun je gebruiken als een soort dekentje op het moment dat het lichamelijke onderzoek nog niet plaatsvindt en kun jij makkelijk omhoog tillen.

Stap 4: het uitstrijkje

Om de baarmoederhals te kunnen bereiken, moet de vagina goed open staan. Hiervoor gebruikt de assistente een eendenbek. Het uitstrijkje zelf gebeurt met een speciaal borsteltje. Dit wordt in de vagina gebracht, waarna het borsteltje wat slijmvlies (een beetje huid met een laagje slijm) wegneemt. Het borsteltje gaat in een buisje en wordt opgestuurd naar het laboratorium. Het uitstrijkje kan wat ongemakkelijk te voelen, vergelijkbaar met menstruatiekramp. Door zoveel mogelijk te ontspannen voorkom je de meeste pijn.

In totaal duurt de afspraak ongeveer tien minuten. Dit is inclusief het stellen van een aantal vragen en het omkleden. Het wegnemen van het slijm duurt maar kort.

Stap 5: de uitslag

Binnen vier weken ontvang jij een brief met de uitslag. Er zijn verschillende mogelijkheden:

• Er is geen HPV gevonden. Je hebt geen verhoogd risico op baarmoederhalskanker en er is geen verder onderzoek nodig. Na vijf jaar word je opnieuw uitgenodigd voor het onderzoek.
• Wel HPV, maar geen afwijkende cellen. Het is belangrijk om na zes maanden opnieuw een uitstrijkje te laten maken, om te zien of de cellen in de baarmoederhals nog gezond zijn.
• HPV en afwijkende cellen. Bij deze uitslag is het belangrijk om je te laten onderzoeken door een gynaecoloog. Deze kan beslissen of je behandeld moet worden. Jij hoeft niet direct in paniek te raken bij deze uitslag. De kans op baarmoederhalskanker is nog steeds klein.
• Soms is een uitstrijkje niet goed te beoordelen. Zo kunnen er te weinig cellen inzitten of zat er teveel bloed in. Maak een nieuwe afspraak met de huisarts, om na zes weken na het eerste uitstrijkje opnieuw onderzoek te doen.

Tip: Bekijk ook deze infographic van het RIVM

Wel of niet een uitstrijkje laten maken

Het is belangrijk om te weten dat het niet verplicht is om een uitstrijkje te laten maken. In sommige situaties kan het ook niet: bijvoorbeeld als je zwanger bent of net bevallen. Zes maanden na je bevalling kun jij je wel weer laten testen. Er zijn meerdere medische redenen waardoor jij geen uitstrijkje wilt of kunt laten maken. Neem bij twijfel contact op met de huisarts.

Met je DigiD is het mogelijk om aan te geven dat jij later wilt meedoen of je wilt afmelden voor het bevolkingsonderzoek. Dit kan via Mijn Bevolkingsonderzoek. Je kunt je hier ook later weer aanmelden als jij je eerder hebt afgemeld.

Vind je het geen fijn idee om een uitstrijkje te laten maken door een ander, bijvoorbeeld vanwege jouw privacy, religie of vanwege een seksueel trauma? Het is ook mogelijk om het uitstrijkje zelf te doen met de zelfafnametest.

Ik heb klachten: wat nu?

Bel altijd de huisarts als je klachten hebt die te maken zouden kunnen hebben met baarmoederhalskanker. Dit kan bijvoorbeeld onverwachts bloedverlies zijn of afscheiding die anders is dan normaal. Wacht niet op de uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek.