Ook mannen lijden onder toxic masculinity

Mannen zijn stoer. Mannen zijn sterk. En mannen huilen niet. Zomaar wat misconcepties die ervoor zorgen dat massa’s mannen klem zitten tussen wie ze zijn en wie ze dénken dat ze moeten zijn. Maar no worries, mannen. Je kunt je verzetten tegen dit soort stereotypes.

Dat vrouwen al sinds mensenheugenis gebukt gaan onder gendernormen is zonneklaar. Maar dat ook mannen worstelen met de verwachtingen die de maatschappij en de cultuur hen opleggen, daar was tot voor kort nog maar weinig aandacht voor.

Typische man

Het dominante beeld van de typische man? Dat ze stoer en sterk zijn. Dat ze niet huilen, niet bang zijn en dat ze hun mentale problemen zelf oplossen zonder daarover te hoeven praten met anderen. En dat ze van nature agressiever en seksbeluster zijn.

Tegelijkertijd is de rol van de man aan het veranderen. Waar ze vroeger vanzelfsprekend kostwinner en hoofd van het gezin waren, wordt er nu steeds vaker van ze verwacht dat ze een rol spelen in het huishouden en bij de opvoeding van de kinderen.

Daarvoor moeten ze hun ‘vrouwelijke, zorgzame’ kant aanboren, maar tegelijkertijd typisch ‘mannelijke’ eigenschappen bezitten om zichzelf een ‘echte man’ te kunnen blijven voelen. Resultaat? Een spagaat tussen wie mannen zijn en wie ze dénken dat ze moeten zijn.

Al vroeg ingepompt

Die ideeën over mannelijkheid worden er al vroeg ingepompt. Veel kleine jongetjes worden opgevoed met het idee dat het niet stoer is als ze huilen als ze pijn hebben of bang zijn. Voor hun emoties is vaak minder aandacht dan voor de emoties van meisjes.

Zo gebruiken moeders minder emotiewoorden tegen jongens dan tegen meisjes. Het vocabulaire dat ze bij meisjes gebruiken gaat vaak veel dieper en is veel uitgebreider dan bij jongens. Jongens leren daardoor vanaf jonge leeftijd minder woorden voor gevoelens kennen. Wanneer die jongens dan mannen woorden, hebben ze dan ook minder taal paraat om over hun emoties te praten. Niet zo gek dat de meeste mannen dichtslaan wanneer ze zich kwetsbaar voelen.

Natuurlijk doen die ouders dat niet bewust of expres. Het is een onbewust patroon, gevoed door eeuwenlange ideeën over wat het betekent om een jongen of een man te zijn.

Jongens moeten sterk zijn en niet kwetsbaar. Buiten woede, is er dan ook weinig aandacht voor kwetsbare emoties zoals verdriet en onzekerheid.  Het is een onbewust patroon, gevoed door eeuwenlange ideeën over wat het betekent om een man te zijn.

Toxic masculinity

Tja, maar is dat dan zo erg? Zijn het niet onschuldige stereotypen die we allemaal gebruiken om de wereld overzichtelijk te maken? Nou, niet echt. En al helemaal niet wanneer zo’n stereotype omslaat in toxic masculinity, een term die verwijst naar de grimmige uitwassen van culturele normen rondom mannelijkheid.

Want wat betekent het voor vrouwen wanneer mannelijke agressie, dominantie en geldingsdrang goedgepraat worden onder het mom van ‘zo zijn mannen nu eenmaal’? Niet veel goeds, dat hebben we de laatste eeuwen wel kunnen zien. Toch zijn er in deze veranderende wereld nog steeds types als Jordan Peterson die er een sport van lijken te maken om giftige mannelijkheid te vergoelijken en de wereld in te slingeren.

Mannen worden bedreigd

Deze Canadese psycholoog roeptoetert namelijk te pas en te onpas dat ‘echte mannen’ zich in een crisis bevinden door het doorgeslagen feminisme en linkse, marxistische activisten. Als pleitbezorger van toxische mannelijkheid schreef hij met ’12 regels voor het leven’ een immens populaire bestseller.

Zijn speerpunten? Chaos is vrouwelijk, orde is mannelijk. De emancipatie van de vrouw heeft vrouwen niet gelukkiger gemaakt. Mannen worden bedreigd, komen in de verdrukking en weten door feministische acties als #MeToo niet meer hoe ze man moeten zijn.

Complete nonsens

Volgens Peterson bestaat er een natuurlijke, hiërarchische verhouding tussen mannen en vrouwen (drie keer raden wie aan de top van die ladder staat) en raakt die verstoord door aanvallen op het patriarchaat. Die verhoudingen noemt hij zelfs een biologisch gegeven.

Dat dit complete nonsens is, is natuurlijk al in talloze onderzoeken aangetoond. Zogenaamd mannelijke en vrouwelijke eigenschappen hebben namelijk geen biologische oorsprong. En als je hersenscans laat maken van een man en een vrouw, kan een arts op basis van dat plaatje niet aanwijzen wie wie is. Die typisch mannelijke en vrouwelijke eigenschappen? Die worden gevormd door je opvoeding, de maatschappij waarin je leeft en de media om je heen.

Mannen en mentale problemen

De toxische mannelijkheid is niet alleen onprettig voor vrouwen die kampen met de gevolgen ervan. Maar ook voor mannen zelf. Door het dominante stereotype over wat het betekent een ‘echte man’ te zijn, trekken mannen bij mentale problemen bijvoorbeeld veel later aan de bel dan vrouwen.

Doordat ze geleerd hebben dat ze niet kwetsbaar mogen zijn, ontstaat er kortsluiting wanneer ze zich wel kwetsbaar voelen. Ze schamen zich, denken dat ze het zelf moeten oplossen en kunnen nergens naartoe met hun verdriet of angsten. Vervolgens lijden ze eronder dat ze die emoties krampachtig moeten onderdrukken en worstelen ze met stress en spanning en soms depressies.

Kwetsbaarheid onderdrukken

Die druk om altijd maar sterk en succesvol te zijn wordt sommige mannen dan ook teveel. Zelfmoord komt onder mannen twee keer zo vaak voor als onder vrouwen en dat heeft er voor een groot deel mee te maken dat mentale problemen onder mannen nog steeds in de taboesfeer hangen. Op mannen moet je tenslotte kunnen bouwen en daar passen geen sombere, angstige of onzekere gevoelens bij.

En dus onderdrukken mannen hun emoties. Uit een onderzoek in Psychologie Magazine blijkt dan ook dat er een groot verschil zit tussen wat een man voelt en wat hij laat zien. Zo zegt ongeveer tachtig procent van de mannen dat zijn gevoelsleven dieper gaat dan anderen weten. Blijdschap of boosheid? Ja, dat laat hij wel zien. Maar kwetsbaarder gevoelens zoals angst blijven meestal verborgen voor anderen. Zo’n veertig procent van de mannen die weleens bang zijn, laat dit zelfs nooit weten. Bijna een op de drie mannen verbergt gevoelens van schaamte en onzekerheid en zo’n een op de vijf laat het niet zien als hij verdrietig of somber is.

Dat is natuurlijk niet zo gek, als het dominante beeld van de witte, heteroseksuele, succesvolle man nog altijd fier overeind staat. De sociale druk om in die mal te passen is groot en veel mannen durven stereotype mannelijkheid niet openlijk in twijfel te trekken, uit angst om afgewezen te worden of belachelijk gemaakt te worden door andere mannen. Ze willen er simpelweg bij horen en niet afwijken van de norm.

Hoe buig je het mannelijke stereotype om?

Gelukkig staan er steeds meer mannen op die dat stereotype beeld wél durven aan te vallen. Zo verscheen Harry Styles in een vrolijke, roze tutu op Instagram en pronkte Pharrell Williams in een jurk op de cover van magazine GQ. En ook in het verleden waren er mannen als David Bowie die de traditionele definitie van mannelijkheid oprekten en verwierpen.

Terecht, want mannelijkheid is en blijft een sociale en culturele constructie. En dat betekent dat we er samen voor kunnen zorgen dat er ruimte komt voor allerlei verschillende vormen van mannelijkheid. Of liever: menselijkheid.

Wat je kunt doen om stereotype gendernormen om te buigen? Nou, dit bijvoorbeeld:

• Word je bewust van jezelf en stel jezelf vragen. Hoe groeide jij op? Hoe werd er als kind met jouw emoties omgegaan? Herinner je je nog wanneer je voor het eerst werd ontmoedigd om te huilen of om andere jongens te knuffelen? Verstopte je weleens stukjes van jezelf omdat ze niet ‘mannelijk’ genoeg waren? Doe je dat nog steeds? Zie je jezelf vooral als man of kun je jezelf ook zien als een persoon met een scala aan eigenschappen en emoties die niet per se passen bij het traditionele beeld van de man?
• Denk goed na over de eigenschappen die je jezelf en anderen toedicht. Natuurlijk is het prima als je graag een daadkrachtig persoon wil zijn. Maar koppel daadkracht niet per definitie aan mannelijkheid. Ook vrouwen kunnen daadkracht tonen, net zoals sommige mannen enorme weifelkonten kunnen zijn. Kijk verder dan simpelweg naar de gender van een persoon.
• Onderzoek je eigen gevoelens. Stop ze niet weg als ze omhoog borrelen, maar sta bij ze stil en laat ze toe. Schrijf eerlijk op hoe je je voelt wanneer gevoelens van verdriet of angst naar boven komen. Probeer steeds meer in contact te komen met je emoties en accepteer daar hulp bij als je dat nodig hebt. Hetzij door met vrienden of vriendinnen te praten, hetzij door een coach die je op weg kan helpen.
• Sowieso is het goed om het onderwerp breder bespreekbaar te maken. Zit je met je maten en een pot bier naar elf voetballende testosteronbommen te kijken? Helemaal prima, maar probeer eens kritisch te zijn wanneer de seksistische of homofobe grappen over tafel dreigen te vliegen. Breek het gesprek open.

Er valt een wereld te winnen als je het opgelegde en beperkende idee van mannelijkheid loslaat. Als je leert hoe je je eigen emoties, en die van anderen, kunt herkennen. En als je je realiseert dat er kracht schuilt in kwetsbaarheid.