Body positivity: gezond of ongezond?

Twintig jaar geleden liepen er alleen slanke vrouwen op de catwalk, tegenwoordig mag je er ook zijn met een maatje meer. Verschillende modemerken en winkelketens richtten zich op vollere vrouwen en ook in de magazines sieren plussize-modellen regelmatig de cover. Fijn voor het zelfbeeld van de gemiddelde vrouw, zou je denken. Toch zijn er ook kritische tegenstanders van de body positivity-beweging. Hebben ze een punt?

Wat is body positivity?

Nooit meer op dieet, nooit meer zuchtend voor de spiegel staan met een vetrol tussen duim en wijsvinger en nooit meer jezelf hoeven schamen als je een frietje op straat eet. Er valt veel te zeggen voor het omarmen van jezelf en het accepteren van je lichaam.

Body positivity is een beweging die zich in eerste instantie hardmaakte voor vollere mensen. Gaandeweg is het zich gaan richten op een positieve mindset over alle soorten mensen, of ze nu dik of dun zijn, wit of zwart of man, vrouw of anderszins. De movement staat dus niet alleen op de barricaden voor de vollere vrouw, zoals veel mensen denken.

Schoonheid is een constructie

Wat body positivity doet? Standaard schoonheidsidealen uitdagen, bouwen aan positieve zelfbeelden en ernaar streven dat iedereen vol zelfvertrouwen door het leven kan gaan. Een van de sleutelpunten is dat schoonheid niets meer is dan een constructie van de samenleving. En dat deze constructie je gevoel van zelfwaarde niet mag ondermijnen.

”Schoonheid is niets meer dan een constructie van de samenleving.”

Als mens word je dan ook aangemoedigd van jezelf te houden en je lichamelijke kenmerken te omarmen. Elk lichaam mag er zijn en iedereen is mooi op zijn of haar eigen manier. Een woord als ‘dik’ is dus ook geen scheldwoord voor aanhangers van de beweging. Er zijn nu eenmaal dikke mensen, net als er dunne, korte en lange mensen zijn. Het gaat erom dat die diversiteit geaccepteerd en gewaardeerd wordt.

Fanatieke critici

Die acceptatie en waardering voor mensen die afwijken van het schoonheidsideaal is niet alomtegenwoordig, to say the least. Vooral dikke mensen krijgen er regelmatig van langs, of ze nu worden nagestaard, uitgelachen, genegeerd of belachelijk gemaakt op sociale media.

Dik zijn is je eigen schuld

Op de website ‘Dikke Onzin’ wijst maker Sam van Eijk op de vier ingesleten vooroordelen die het meest bijdragen aan de stigmatisering en uitsluiting van dikke mensen. Zo zouden ze te veel eten en te weinig bewegen, is dik zijn hun eigen schuld, is afvallen simpelweg een kwestie van discipline en zijn dunne mensen per definitie gezonder en succesvoller.

Dat er veel critici van body positivity zijn, is dan ook geen wonder. Online kom je allerlei fanatieke critici tegen die claimen dat de beweging overgewicht verheerlijkt en dikke mensen aanspoort ‘lui en lelijk’ te zijn. Gematigde critici maken zich vaker zorgen over de gevolgen voor de gezondheid als dik zijn genormaliseerd wordt. Klinkt al iets sympathieker, maar het impliceert nog steeds dat je niet gezond bent en afwijkt van een bepaalde norm als je vol of dik bent.

Vooroordelen in de zorg

Volgens journalist Asha ten Broeke sijpelen die vooroordelen zelfs door tot in de zorg. In haar column in de Volkskrant schrijft ze over artsen die niet verder kijken dan de kilo’s en gezondheidsproblemen bij dikke mensen reduceren tot een gewichtsprobleem. Zoals bij die vrouw met een verborgen longembolie, die te horen kreeg dat er gewoon te veel gewicht op haar longen drukte. Of de vrouw met heuppijn die er maar mee moest leren leven omdat ze obesitas had, terwijl ze eigenlijk kampte met scheefgegroeide ruggenwervels.

Als zelfs artsen zich soms laten leiden door stigma’s, wat moet je dan nog als je dik bent en een positief zelfbeeld najaagt?

Stigma’s zijn ongezond

Tegelijkertijd hebben verschillende artsen en voedingsdeskundigen veel stigma’s al lang onderuitgehaald. Zoals Liesbeth van Rossum (internist-endocrinoloog aan de Erasmus Universiteit) en Mariette Boon (specialist interne geneeskunde in opleiding aan het LUMC) in hun boek ‘Vet belangrijk: feiten en fabels over voeding, vetverbranding en verborgen dikmakers’.

Dik van een appel

Uit hun werk blijkt dat afvallen een stuk ingewikkelder is dan simpelweg gezond eten en voldoende bewegen. In je lichaam worden zo’n zeshonderd hormonen aangemaakt die stuk voor stuk je vetgehalte beïnvloeden en bij iedereen anders werken. Daarnaast wordt je gewicht voor veertig tot zeventig procent bepaald door genen. Het is dus echt zo dat de ene dik wordt van een appel, terwijl de andere ladingen chips naar binnen kan werken zonder een grammetje aan te komen.

”Je gewicht wordt voor 40 tot 70 procent bepaald door je genen.”

Streng diëten, dan maar? Nope, gooi al die crashdiëten maar rap in de prullenbak. Uit een aangehaalde studie in Melbourne bleek dat vijftig mensen met obesitas of overgewicht nog een jaar lang worstelden met verstoorde hormoonspiegels nadat ze op een crashdieet waren gezet. Door die hormonale veranderingen steeg hun hongergevoel, wat er uiteindelijk toe leidde dat ze het dieet niet volhielden en in gewicht toenamen, totdat ze zelfs zwaarder waren dan voorheen. Het welbekende jojo-effect, dus.

Stress en overeten

Naast het feit dat vooroordelen kwetsend zijn, kunnen deze stigma’s je mentale en lichamelijke gezondheid behoorlijk schaden. Aan de University of California onderzocht Janet Tomiyama welke impact ‘weight stigma’ had op de gezondheid van mensen. Ze ontwikkelde een studie waarbij deelnemers een zogenaamd experiment rondom winkelen en psychologie moesten verlaten omdat ze te dik zouden zijn en niet in de exclusieve kleding zouden passen.

Nadien bleek dat het cortisolniveau van deze mensen omhoog schoot in vergelijking met de controlegroep, die deze vernedering niet hoefde te ondergaan. Cortisol is een stresshormoon dat wordt geassocieerd met overeten om onbehaaglijke gevoelens te verdrijven. Het verandert bepaalde verbindingen in je hersenen, waardoor je opeens veel meer zin krijgt in vet en zoet voedsel. Ironisch dus, dat je de neiging krijgt om ongelimiteerd te snacken als je geconfronteerd wordt met negatieve oordelen over je lichaam.

Conclusie? Soms is het beter om je lichaam te accepteren zoals het is.

Tips om van jezelf te houden

Natuurlijk is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Zeker in een maatschappij waar je, ondanks flinke stappen voorwaarts, nog steeds te vaak om de oren wordt geslagen met ideaalbeelden rondom lichaam en gewicht.

Wil je die ideaalbeelden het zwijgen opleggen? In je eigen hoofd, tenminste? Dan zijn er wel wat dingen die je kunt proberen.

• Bestrijd de vooroordelen met zelfacceptatie en gun jezelf een rijk leven. Zeg niet ‘Dat mag ik pas doen als ik tien kilo ben afgevallen’ en wacht niet met het kopen van die leuke jurk tot je in een maatje kleiner past. Je verdient het om vol in het leven te staan. Ben je hard voor jezelf? Omdat je je schaamt en bang bent dat die nare stemmen stiekem een beetje gelijk hebben? Denk er dan eens aan hoe je tegen een vriend of een kind zou praten. Tien tegen één dat je een stuk milder zou zijn. Die compassie verdien jij ook.
• Focus niet alleen op je lichaam, maar ook op je emotionele en mentale conditie. Je hebt geen idee hoeveel negatieve energie het kost om continu met je gewicht bezig te zijn. En hoe averechts die obsessie vaak werkt. Als je je mentaal stabiel voelt, ben je bovendien minder snel geneigd toe te geven aan intuïtief snaaien, oftewel emotie-eten. Niet dat je af moet vallen, maar de meeste mensen die hun frustraties of verdriet wegeten, voelen zich daarna niet per se beter over zichzelf.
• Let vooral op wat je doet, niet op hoe je eruitziet. Het is een misvatting dat dikkere mensen geen gezond leven zouden kunnen leiden. Eet je gevarieerd en gezond? Ga je regelmatig wandelen, zwemmen of fietsen? En zit het tussen de oren ook wel snor? Wees dan vooral blij dat je een lichaam hebt dat doet wat het moet doen. Werk met wat je hebt en wees dankbaar voor je lijf: in welke vorm dan ook. Je bent mooi, precies zoals je bent.

Schuldig aan stigmatisering? Leer omdenken!

Nu voor de bodyshamers! We weten het, vooroordelen zijn menselijk. We doen de hele dag niet anders dan anderen in hokjes stoppen, zo maken we de wereld begrijpelijk. Vaak doen we dat niet eens bewust. Maar wanneer we ons laten leiden door die vooroordelen, en anderen moedwillig kwetsen of uitsluiten, wordt het tijd voor verandering.

Sta zachter in het leven

Betrap je jezelf wel eens op de gedachte dat die obese man zero wilskracht heeft? Of dat het dikke jongetje uit de klas dommer is dan de andere kinderen? Of dat je forse collega dat verjaardagstaartje beter kan laten staan?

Kastijd jezelf niet, het overkomt ons allemaal. Maar als we onszelf er bewust van zijn, kunnen we eraan werken. Het is namelijk niet alleen voor de ander heel vervelend om tegen oordelen over hun uiterlijk aan te lopen, het is ook voor onze mentale gesteldheid beter als we wat zachter, vriendelijker en opener in het leven zouden staan.

Een paar tips:

• Corrigeer je gedachten op het moment dat ze tot je doordringen
• Leer omdenken en probeer negatieve gedachten om te draaien naar positieve gedachten
• Waardeer mensen zoals ze zijn en probeer het goede in iedereen te zien

Je vriendin heeft vast een spiegel

Bedenk vooral dat jouw ideaalbeeld niet het ideaalbeeld van een ander hoeft te zijn. Wanneer je je realiseert dat anderen ook ideeën over jou kunnen hebben, maakt dat je doorgaans al een stuk bescheidener en hopelijk milder.

Denk ook niet dat je kritiek of vooroordelen die in je opborrelen per se hoeft te delen. Vermoed je bijvoorbeeld dat een vriendin een paar kilo is aangekomen? So what. Ze heeft vast een spiegel in huis en heeft jouw nieuwsgierige of priemende blik niet nodig, thank you very much. Het zou mooi zijn als de hele focus op lichamen zou verdwijnen. Als we mensen niet meer zouden labelen met nare termen als moddervet of skeletterig dun, maar zouden waarderen dat er allerlei verschillende lichaamstypen op deze aardbol rondwandelen.

Misschien dat we dan ooit voorbij het lijf kunnen kijken naar de mens die voor ons staat.

Lees ook: het verhaal van plussize model Fabiënne Schriek (26)