Waarom vallen we altijd op hetzelfde type?

Afstandelijk of sociaal, kunstzinnig of zakelijk, flirterig of serieus. Er zijn oneindig veel types waar je op kunt vallen. Maar waarom val je telkens op hetzelfde type, zelfs als dit type in het verleden niet per se tot fantastische resultaten heeft geleid? We doken in de wetenschap achter deze hardnekkige relatiepatronen!

Van kunstenaar tot CEO

Aantrekkingskracht is een mysterieus fenomeen. Sommige vrouwen daten de ene keer met een slonzig kunstenaarstype, terwijl ze een paar maanden later in een sjiek restaurant zitten te zwijmelen met de CEO van een techbedrijf. Andere vrouwen hebben een rits exen en onenightstands die allemaal verdacht veel op elkaar lijken.

Als we zeggen dat we op een bepaald type vallen, denken we waarschijnlijk meteen aan specifieke lichamelijke kenmerken of positieve karaktertrekken. Donker haar en blauwe ogen, een sociaal en opgeruimd karakter: wie wil dat niet? Maar als we onze datinggeschiedenis eerlijk onder de loep leggen, moeten veel vrouwen concluderen dat ze ook vaak een vonk voelden voor mannen van wie ze wisten dat het bad news was.

Patroon ontdekken

Soms zitten we zelfs muurvast in een destructief patroon, waarin we keer op keer voor de bijl gaan voor mannen die ons doodongelukkig maken. Met liters wijn en kilo’s chocolade huilen we uit bij onze zuchtende vriendinnen, die deze tranentrekkende uitkomst natuurlijk al van mijlenver aan zagen komen.

Zelf hebben we helaas niet altijd door waarom we ons aangetrokken voelen tot types die ab-so-luut niet goed voor ons zijn. Daarom nemen we ons vastbesloten voor om nooit meer in zee te gaan met iemand zoals onze ex. Totdat de volgende kloon zich aandient, natuurlijk, en we ons na een paar maanden vertwijfeld mogen afvragen waarom we toch altijd in zo’n perspectiefloze relatieramp belanden.

Eens moeten we toch een keer een verstandige keuze maken? Met een stabiel, liefdevol persoon met wie we simpelweg gelukkig kunnen worden?

Onderzoek wijst uit: we kiezen vaak voor hetzelfde type

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Zo blijkt uit onderzoek van Yoobin Park en Geoff MacDonald dat exen en nieuwe partners vaak meer op elkaar lijken dan partners onderling. Blijkbaar voelen we ons keer op keer aangetrokken tot een bepaald type en vinden we het moeilijk dat patroon te ontbreken, zelfs als dat patroon ons geluk in de weg staat.

Voor hun studie onderzochten de wetenschappers gedurende negen jaar de persoonlijkheden van exen en huidige partners van 332 deelnemers. Allereerst moesten de deelnemers hun eigen persoonlijkheid beoordelen door 21 stellingen te beantwoorden. Deze stellingen draaiden om de Big Five-persoonlijkheidstheorie, die mensen onderverdeelt in vijf persoonlijkheidstypen:

• Extravert: hoe sociaal, assertief en avontuurlijk ben je?
• Meegaand: hoe warm, gul en empathisch ben je?
• Zorgvuldig: hoe praktisch, georganiseerd en verantwoordelijk ben je?
• Neurotisch: hoe angstig, onzeker en emotioneel labiel ben je?
• Openstaan voor nieuwe ervaringen: hoe creatief en intellectueel ben je?

Met stellingen als ‘Ik ben bescheiden en gereserveerd’ en ‘Ik ben geïnteresseerd in veel verschillende dingen’ werden de deelnemers uiteindelijk in een bepaald persoonlijkheidstype ondergebracht. Ook de exen en de huidige partners van de deelnemers vulden de vragenlijsten in.

Neurotisch type heeft vaker relatieproblemen

De uitkomsten waren opvallend. We denken misschien dat tegenpolen elkaar aantrekken, maar dat bleek niet uit het onderzoek. De deelnemers bleken vooral te hebben gekozen voor partners met gelijkaardige persoonlijkheidskenmerken. Nóg opvallender was dat de huidige en de vorige partners van de deelnemers zich op eenzelfde manier omschreven. De gelijkenissen tussen nieuwe partners en exen van deelnemers waren bovendien groter dan die tussen nieuwe partners en deelnemers.

Een andere vraag die Park en MacDonald onderzochten, was of sommige mensen sneller geneigd waren tot een bepaald type dan andere. Ze ontdekten dat mensen die hoog scoorden op neuroticisme, en dus somber en angstig van aard waren, vaker kampten met conflicten binnen hun relaties. Ook eindigden ze vaker met partners die eigenlijk niet hun type waren of die niet op hen leken. Een echte verklaring gaven de onderzoekers niet, behalve de suggestie dat neurotische mensen door hun complexe persoonlijkheid uit een minder grote vijver kunnen vissen. Het vinden van een passende partner is voor hen dus een stuk minder vanzelfsprekend.

Aan de andere kant bleek dat mensen met een extraverte persoonlijkheid veel minder snel vallen op iemand die lijkt op hun ex. De onderzoekers suggereerden dat dit komt doordat deze mensen veel meer openstaan voor verschillende types en een groter en diverser sociaal netwerk hebben.

Waarom vallen we vaak op hetzelfde type?

Maar wat zit er achter die patronen waardoor we continu hetzelfde type daten? Het onderzoek liet dan wel zien dát we vaak met dezelfde types eindigen, maar niet waaróm.

Een van de mogelijkheden is dat het er meer om gaat dat een bepaald type mens op ons valt. Stel je voor dat je een emotioneel stabiel type bent. Mensen die labieler in het leven staan, voelen zich misschien aangetrokken tot jouw kalme en no-nonsense persoonlijkheid. Of stel dat je erg meegaand bent en er geen behoefte aan hebt om je zin door te drukken of op je strepen te gaan staan. Dan heb je ongetwijfeld de gedroomde persoonlijkheid voor een dominante doordouwer, iemand die het wel prettig vindt om aan de touwtjes te trekken.

Dat betekent niet dat jij per se op zoek bent naar een controlerend type, het is meer zo dat deze types zich aangetrokken voelen tot jou. Dat betekent ook niet dat deze relaties gedoemd zijn te mislukken. Misschien vind je het evenwicht zelf ook best fijn en varen jullie er allebei wel bij. Of misschien ben je door schade en schande wijs geworden en weet je inmiddels hoe je je tot bepaalde relatiepatronen moet verhouden. Zo wijst Park erop dat je in elke relatie strategieën leert om met de persoonlijkheid van je partner om te gaan. Als de persoonlijkheid van je nieuwe partner lijkt op die van je ex, dan kan het erg zinvol zijn om die geleerde strategieën in je nieuwe relatie in de praktijk te brengen. Voor een frisse, nieuwe start.

Afweermechanismen

Maar wat als zo’n terugkerend type betekent dat je telkens met dezelfde ongezonde relatiepatronen worstelt? Als je altijd valt voor opgeblazen ego’s met bindingsangst, bijvoorbeeld? Of als je zelf juist altijd gillend wegrent als je nieuwe geliefde dreigt zijn tandenborstel in je badkamerkastje te zetten? Om te snappen waarom disfunctionele relaties ons aantrekken, moeten we begrijpen hoe aantrekkingskracht werkt. En waar het diep van binnen vandaan komt.

Volgens Lisa Firestone kiezen veel mensen namelijk voor partners die aansluiten op hun eigen afweermechanismen. Stille, teruggetrokken mensen kiezen dus vaker voor agressieve en extraverte partners. En onzekere, aanhankelijke types vallen vaker voor partners die afstandelijk of minder beschikbaar zijn: mensen die ze moeten najagen.

Relatiepatronen nabootsen

De reden dat we vast blijven zitten in zo’n giftige dynamiek? Die ligt volgens Firestone vaak in onze allerprilste relaties. Als kind ontwikkelden we afweermechanismen om te dealen met pijnlijke ervaringen, zoals afwijzing of kritiek. Gedurende de jaren raakten we hier zo aan gewend, dat we die afweermechanismen als onderdeel van onszelf gaan zien. Die vroege relatiepatronen zijn dus een model geworden voor toekomstige relaties.

Werd je als kind dus verwaarloosd of had je het gevoel dat je niet werd gezien? Dan denk je misschien dat je valt op terughoudende, mysterieuze mannen omdat ze zo diep en interessant lijken, maar stiekem val je op ze omdat ze emotioneel afstandelijk zijn. En omdat ze zich nooit volledig aan je kunnen geven.

Eigenlijk bootsen we op die manier de pijnlijke relatiepatronen uit onze jeugd na. Als we als kind genegeerd werden, voelen we ons later aangetrokken tot mensen die zich niet willen binden. En als we als kind voor iedereen in het gezin moesten zorgen, zoeken we nu labiele partners die we moeten redden. We voelen ons aangetrokken tot de bekende en vertrouwde gevoelens die deze relaties loswoelen, ook al zijn de gevoelens zelf naar en negatief. Sommige experts zeggen dan ook dat we op deze manier oude wonden proberen te helen.

Zijn we gedoemd altijd op hetzelfde type te vallen?

Betekent dit dat we gedoemd zijn om dezelfde destructieve relatiepatronen eindeloos te herhalen? Zeker niet, stelt relatie-expert Francesca Hogi. We kunnen ons type veranderen, als we deze patronen maar leren herkennen. En dat betekent dat we ons bewust moeten afvragen tot welke negatieve kanten we ons aangetrokken voelen.

Denk aan de mensen met wie je relaties hebt gehad en noteer de steeds terugkerende patronen. Hoe behandelden ze jou? Naar welke karaktereigenschappen leken ze op zoek? Wilden ze dat jij dominant was in de relatie? Of trokken ze zich terug zodra je te dichtbij was? Waren ze doortastend in hun versierpogingen of leken ze in eerste instantie juist niet geïnteresseerd, waardoor jij juist hopeloos voor de bijl ging?

Gezondere keuzes

Maak ook connecties met je verleden. Voelen deze relatiepatronen bekend of vertrouwd? Herinneren ze je aan iets of iemand uit je jeugd? Wanneer we onze relatiepatronen herkennen, krijgen we de kans om nieuwe keuzes te maken. En om partners te vinden die onze afweermechanismen uitdagen en een gezondere, veiligere en langere verbintenis durven aangaan.

Misschien blijf je wel een zwak houden voor broeierige, mysterieuze loners. En misschien blijft je hart een sprongetje maken bij een vrolijk feestbeest of een serieus maatpak. Daar is op zich niks mis mee. Als de relatiepatronen zélf maar een kleine evolutie doormaken. Zodat je jezelf eindelijk eens terugvindt in een gezonde, levensvatbare relatie.

De ene slonzige kunstenaar is de andere niet, tenslotte. Net zoals de ene CEO niet te vergelijken valt met de andere. Waar het om gaat is dat je negatieve relatiepatronen doorbreekt. Ben jij dus iemand die in paniek wegvlucht als een dolverliefde lover te dichtbij dreigt te komen? Probeer hem dan eens voor de grap te vertrouwen. Wie weet wat voor moois opbloeit wanneer je oude patronen overboord durft te gooien.