Hoe romantische films onze kijk op de liefde verpesten

Van Notting Hill tot The Notebook en elk Meg Ryan-vehikel, we zijn dol op klassieke romantische films. Hoe meer liefdesdrama met een happily ever after, hoe beter. Helaas zijn deze Hollywood-films niet alleen ongelooflijk voorspelbaar. Ze etaleren ook een extreem geromantiseerd beeld van de liefde. En soms is dat een probleem, als we de experts moeten geloven.

Romantische films. De meeste mannen lopen er gillend voor weg, de meeste vrouwen zakken er heerlijk bij achterover onder een dekentje met een bakje chips en een glaasje wijn. Of het nu de zoveelste herhaling van Sweet Home Alabama of Sleepless in Seattle is, dat maakt niet uit. We dompelen ons volledig onder in de vertrouwde voorspelbaarheid van de romcom-formule.

Want voorspelbaar zijn ze. Twee personen lopen elkaar tegen het lijf, draaien wat om elkaar heen, worden verliefd, plotseling verschijnen er allerlei beren op de weg, maar uiteindelijk overwint ware liefde alles en vallen ze elkaar dolgelukkig in de armen. Snifsnif, pak de tissues er maar bij.

Dat is nu eenmaal wat romantische films doen. Ze laten je heerlijk wegdromen bij een onrealistisch en geromantiseerd liefdesepos. Het probleem is dat de boodschap in deze films meestal enigszins verwrongen is.

We dompelen ons volledig onder in de vertrouwde voorspelbaarheid van de romcom-formule.

Vervelend perfect

Zo is iedereen in een romcom altijd vervelend perfect. Zelfs ’s ochtends, als normale stervelingen eruitzien en ruiken alsof ze al drie dagen liggen te ontbinden, springen lovers elkaar met glanzende gelaten in de armen. De seks is smooth en gepassioneerd, zonder onhandige en gênante momenten. En conflicten worden altijd op een compleet onrealistische manier opgelost.

Daarnaast staan de plotlijnen vol grootse gebaren om het drama extra vet aan te zetten. Dat resulteert in serenades vanaf de stoep en tranentrekkende kusscènes in de regen. En uiteraard in obligate achtervolgingen op het vliegveld waar geliefden elkaar op het laatste moment de liefde verklaren. Maar wat is bedoeld als licht entertainment, wordt zo een blauwdruk van hoe romantiek of de liefde eruit hoort te zien.

Tam en saai

Het is dan ook niet verwonderlijk dat we, na het consumeren van duizenden romcoms, denken dat ons eigen liefdesleven maar tam en saai is. Want in tegenstelling tot al die fladderende en heftige emoties, kabbelt jouw relatie kalmpjes voort. Af en toe een hobbel of een hindernis, maar verder weinig noemenswaardigs. Niets vergeleken met die grootse gevoelens die van het scherm spatten.

Maar een romcom is geen realistisch liefdesverhaal. Integendeel, een romcom doet erg hard zijn best om alle elementen waaruit een normale relatie is opgebouwd uit beeld te houden. Zoals compromissen, lastige discussies en simpelweg verveling. Een echt liefdesverhaal bestaat niet uit louter broeierige blikken, stomende seksscènes of een rimpelloze relatiedynamiek waarin jij en je lover lekker kunnen cocoonen.

Helaas pindakaas, in een echt liefdesverhaal komt vroeg of laat het echte leven om de hoek kijken.

Een romcom is geen realistisch liefdesverhaal. Integendeel.

Wat zeggen de experts ervan?

Dat klinkt allemaal vrij logisch, maar wat betekent die mierzoete representatie voor de manier waarop wij naar ons liefdesleven kijken?

Veertig populaire romcoms

Een fascinerende studie door relatie-experts aan de Heriot Wyatt University in Edinburgh bood soelaas. De wetenschappers wilden ontdekken hoe romantische films onze perceptie van liefde, seks en huwelijk beïnvloedden. De onderzoekers keken veertig populaire romcoms, zoals Notting Hill, You’ve got Mail en Runaway Bride. Vervolgens lieten ze honderd deelnemers naar de films kijken om hen daarna te ondervragen over hun attitudes over liefde en romantiek.

De conclusies waren niet mals. Na het kijken bleken de deelnemers gevoeliger voor onrealistische liefdesidealen dan ervoor. Ze geloofden vaker dat het lot mensen samen kan brengen, dat een echte zielsverwant jouw diepste behoeften woordeloos aan kan voelen en dat een goede relatie weinig inspanningen nodig heeft. Werken aan een relatie? Dat was een signaal dat de relatie misschien niet was voorbestemd.

Ryan Gosling-lookalike

Tja, de opwinding van een nieuwe relatie wordt meestal prachtig gevangen in romantische films. Maar Kimberly Johnson, een van de wetenschappers van het onderzoek, wijst er ook op dat deze films suggereren dat vertrouwen en toewijding al vanaf het prilste begin aanwezig zouden zijn. En dat ware liefde zou betekenen dat je elkaar vanaf het allereerste moment van top tot teen doorgrondt en aanvoelt. Alsof je daar niet jarenlang aan moet werken. En alsof het niet ongelooflijk veel pijn en moeite kost om samen een ritme te vinden in een relatie die voor jullie allebei werkt.

Single vrouwen die graag een vaste relatie willen, maar een tweede date niet de moeite waard vinden als ze niet direct helemaal van hun sokken werden geblazen.

Relatie-expert Alisa Ruby Wash herkent hoe dit onrealistische beeld onrealistische verwachtingen schept. In de Chicago Tribune vertelt ze hoe fictieve verhalen nooit de strubbelingen van levensechte romances weerspiegelen, maar hoe we er onbewust tóch door worden beïnvloedt. Zo spreekt ze vaak jonge, single vrouwen die graag een vaste relatie willen, maar een tweede date niet de moeite waard vinden als ze tijdens een eerste date niet helemaal van hun sokken werden geblazen. Ging er geen Ryan Gosling-lookalike aan een reuzenrad hangen om zijn leven voor hen in de waagschaal te leggen? Dan hoefde het niet meer.

Zeven typische tropes uit romantische films

Het lijkt dus alsof we een prototype van de liefde in ons hoofd hebben gebrand en dat dit alleen maar wordt versterkt door de talloze sprookjes waarmee we door Hollywood om de oren worden geslagen.

Maar wat leren deze blockbusters ons precies? Welke ‘wijze lessen’ kunnen we uit de gemiddelde romcom trekken?

1: Stalking is prima

Van de klassieker Say anything… tot de 365 brieven uit The Notebook of de obsessieve vampier uit Twilight: in romantische films zijn stalkende mannen die van geen ophouden weten sexy en niet angstaanjagend of ziek in het hoofd. Uit een studie uit 2015 bleek dan ook dat romantische films stalkgedrag niet alleen vergoelijkten, maar ook toe leken te juichen.

Dus wil je het hart van een onwillige vrouw winnen? Dan zet je er in een Hollywood-film gewoon nog een tandje bij. Blijkbaar maakt het niet uit als een man zijn geliefde eindeloos najaagt, zolang ze zich aan het eind maar toegeeflijk in zijn armen stort. Kleine dubbele standaard: voor vrouwelijke personages geldt het omgekeerde. Waar stalkende mannen ‘romantisch volharden’ in hun zuivere liefde, zijn stalkende vrouwen nog steeds sneue, hopeloze gevallen of gewoon zwaar psychotisch.

2: Aan de liefde hoef je niet te werken

De meeste romcoms eindigen als een Disney-film: de prins hijst de prinses op het paard en samen rijden ze de zonsondergang tegemoet. Soms zien we bij de aftiteling een snelle fast forward naar het huwelijksfeest, maar veel dieper wordt er doorgaans niet gegraven in de sores ná de start van een relatie. Logisch ook, want wie wil zien hoe een bozige Meg Ryan, Tom Hanks afsnauwt omdat hij voor de zoveelste keer zijn vieze sokken laat slingeren?

Het ideaalplaatje stopt dus bij de wittebroodsweken en voordat het échte werk begint. Maar dat echte werk draait niet om bossen bloemen of dozen hartvormige chocolaatjes. Dat draait om compromissen, afspraken maken en serieuze gesprekken. Geen relatie is zonder uitdagingen of obstakels, maar door romcoms ga je al gauw denken dat meningsverschillen funest zijn voor je relatie. Dat je elkaars gedachten moet kunnen lezen en intuïtief moet aanvoelen waar de ander behoefte aan heeft. Niets is minder waar, het zijn juist de alledaagse strubbelingen waardoor je elkaar leert kennen. En waardoor je als koppel naar elkaar toe groeit en je sterker verbonden voelt samen.

3: Elk moment moet tellen

Zoals Jack al zei tijdens dat legendarische Titanic-diner: ‘To make each day count’. Een mooie quote, maar in werkelijkheid is ons doodgewone leventje een stuk saaier dan dat. Films laten ons slechts snapshots zien van wat er in een relatie gebeurt. Ze knippen de delen eruit waarin je op elkaar zit te vitten, zwijgend naast elkaar zit te rommelen of waarin je op de wc zit te poepen terwijl hij in zijn joggingbroek zit te gamen. In films gaat het om de dramatische momenten, om de wervelwinden van opwinding, spanning en passie.

Er zitten echter zoveel onbeduidende en middelmatige momenten in een mensenleven die we niet op het grote scherm terugzien. Meestal bestaat een relatie helemaal niet uit zoveel drama en dat is maar goed ook. Blijvende liefde heeft namelijk te maken met een gebrek aan spanning. Dat klinkt saai, maar is heel gezond. Gezapig maar gelukkig samenzijn? Dat is het hoogst haalbare, koester dat als je het hebt. Met af en toe een opwindend momentje, hier en daar.

4: Tegenpolen trekken elkaar aan

We blijven even in Titanic-sferen. Want wat als Jack wel op dat stuk drijfhout was geklommen en de star-crossed lovers beiden waren gered? Hadden ze dan later sámen wijdbeens op een paard gezeten of hadden hun verschillende achtergronden hen dan parten gespeeld tot het punt waarop ze tierend uit elkaar waren gegaan? Want dat is ook zo’n dingetje in Hollywood-films. Tegenpolen trekken elkaar aan, maar we zien nooit wat er gebeurt als die tegenpolen samen een leven op moeten bouwen.

In films als Pretty woman en Maid in Manhattan gaan verschillende leefstijlen en achtergronden linea recta overboord voor de ware liefde. Een hoopvolle boodschap, zeker, maar realistisch? Niet echt. Volgens onderzoekers is de sociale klasse waartoe je behoort namelijk een van de grootste ‘dividers’ in relaties. Nu wordt dat wel onderkend in sommige films, maar Hollywood zou Hollywood niet zijn als daar geen dubieuze oplossing voor werd gevonden. Komen jullie uit verschillende werelden? Dan geef je je eigen identiteit op en voeg je je moeiteloos naar de standaarden van de ander.

Denk aan het eind van Grease, waarin brave Sandy opeens met leren outfit, sigaret in de mond en verleidelijke blik heupwiegt naar een verbouwereerde Danny. Of aan The Breakfast Club, waar duister punkmeisje Allison een make-over krijgt zodat ze goed genoeg is om met sportfanaat Andrew uit te gaan. Verander jezelf om de liefde te vinden. Een giftiger boodschap is er niet, maar toch wordt-ie in Hollywood massaal uitgedragen: soms subtiel, soms ronduit lomp.

Verander jezelf om de liefde te vinden. Een giftiger boodschap is er niet, maar toch wordt-ie in Hollywood massaal uitgedragen.

5: Ergens loopt jouw soulmate rond

Liefde op het eerste gezicht? Dat is geen fabeltje, ergens loopt jouw zielsverwant rond die je meteen zult herkennen als je hem tegen het lijf loopt! Deze hardnekkige mythe is niet alleen de premisse van menig romcom, het is ook een buitengewoon gevaarlijk concept. Door het idee van ‘de ware’ ga je namelijk denken dat je liefdesleven buiten je controle en je invloedssfeer ligt.

Tuurlijk, soms vliegen de vonken in het rond als je iemand ontmoet. En aantrekkingskracht is zeker iets wat zich binnen een paar seconden manifesteert. Maar ware liefde? Not so much. Door romantische films gaan mensen verwachten dat alles vanaf die eerste vlinders van een leien dakje moet gaan. Als die ‘zielsverwant’ vervolgens ook maar een gewoon mens blijkt te zijn, met eigenaardigheden en onhebbelijkheden, gooien ze al snel het bijltje erbij neer. Vluchtend bij de eerste signalen van bonje en gedoe gaan ze op zoek naar de nieuwe one and only. Gedoemd om te falen? Wel een beetje, ja.

6: Van ruzie komt seks

In sommige films lijken ruzie en seks onlosmakelijk verbonden. Het ene moment slaan personages elkaar bijna de hersens in, het andere moment duwen ze elkaar tegen de muur voor een robbertje stomende, hete seks. Maar in het échte leven eindigen explosieve ruzies zelden in een gepassioneerde verstrengeling.

In plaats daarvan gooien we deuren dicht, lopen we buiten vertwijfeld rond, huilen we onze ogen rood en vluchten we naar vriendinnen om ons gal te spuwen. Verwar ruzie dus niet met passie. En denk niet dat er wat mis is met je relatie als je elkaar na een ruzie even niet meer kunt luchten of zien. Dat is juist heel normaal.

7: Een happily ever after voor iedereen

Wanneer het scherm in de bioscoop op zwart gaat, denken we dat de zwaarste strijd voor onze hoofdpersonages gestreden is. Het is ze gelukt, ze hebben alle mores overwonnen en liggen nu tot aan het einde der tijden zielsgelukkig in elkaars armen te zwijmelen. De wereld om hen heen? Die bestaat niet meer, we kijken naar een steeds nauwer beeld waarin de twee verliefde lovers zorgeloos liggen te cocoonen.

Helaas is de realiteit weerbarstiger. In het echte leven zitten we niet in een cocon, er gebeurt van alles om ons heen dat onze relaties beïnvloedt. Soms is de liefde weerloos tegen externe machten als ziekte en dood. Natuurlijk, je hebt de liefde hard nodig om je door onvermijdelijke ongezelligheden te loodsen, maar dat betekent niet dat de liefde altijd genoeg is. Soms raak je teleurgesteld, groei je uit elkaar en gaat het gewoon niet meer. Dan is er in de verste verte geen happily ever after te bespeuren.

Dat betekent niet dat de liefde altijd genoeg is.

De uitzondering op de Hollywood rule

Natuurlijk zijn er uitzonderingen op de gulden Hollywood-regels. Het aangrijpende Marriage Story, bijvoorbeeld, dat nu eens niet begint met een spetterende liefdesontmoeting maar met de ontmanteling van een huwelijk. Rommelig, gecompliceerd en wonderschoon zonder alle suikerige opsmuk die we doorgaans in liefdesverhalen consumeren.

De trilogie van Jesse en Celine

Een andere film die relaties laat zien zoals ze zijn is de Before-trilogie. In drie films, geschoten met tussenpozen van telkens negen jaar, volgen we het liefdesverhaal van Jesse en Celine. Het eerste deel werd gemaakt in 1995 waarin we zien hoe twee studenten elkaar toevallig in Wenen ontmoeten en samen een memorabele, hoopvolle en dromerige nacht beleven. De gesprekken zijn levensecht en de kwetsbare verliefdheid lijkt uit de poriën te druipen, zonder ook maar enig moment sentimenteel te worden.

In het tweede deel zien we hoe ze elkaar als dertigers weer ontmoeten in Parijs: een stukje gedesillusioneerder en onzekerder over het leven en de toekomst. En in het derde deel zijn ze veertiger en eindelijk écht samen. Maar in plaats van jubelend liefdesgeluk zien we hoe Jesse en Celine kibbelen, elkaar afkatten en elkaar continu verwijten maken. Nu ze elkaar écht kennen, weten ze precies hoe ze elkaar kunnen raken, wat culmineert in een van de pijnlijkste filmruzies ooit geschoten. Alle romance is verdwenen en wat rest is een ongemakkelijke strijd om elkaar weer te kunnen zien zoals toen.

‘Just bumbling along…’

Wat de filmmaker snapt, is dat samenkomen makkelijk is. Samenblijven, dát is de kunst. Zeker in een wereld waarin alles voor het grijpen ligt en we niet meer tevreden zijn met een rustig voortkabbelende relatie. Waarin we denken dat we hoge pieken en diepe dalen nodig hebben om uitgedaagd te worden. En waarin we continu zoeken naar een iets nieuws en spannends wat ons overspoelt.

Of we daar gelukkiger van worden? Dat is nog maar de vraag. Kunstenaar Grayson Perry zei het laatst zo mooi in Wintergasten: ‘Chaos lijkt leuk, maar wat je zoekt is stabiliteit. Geluk in een relatie bestaat uit ‘just bumbling along…’.

En uit de moeite willen doen om in de liefde te investeren. Dat ook.