Menselijke aanraking: het effect op je mentale gezondheid

Een stevige handdruk, een warme knuffel of een schouderklopje: de menselijke aanraking is iets heel belangrijks. Het eerste gevoel van aanraking ervaar je al in de baarmoeder. Menselijke aanraking is van groot belang op de ontwikkeling van kinderen. Wat is precies het effect van een menselijke aanraking op je mentale gezondheid en wat gebeurt er als je niet of weinig wordt aangeraakt? En kun je dat zelf oplossen? 

Menselijke aanraking: belangrijk voor de ontwikkeling

Net als dieren hebben ook mensen de behoefte om aangeraakt te worden. Het is één van onze grootste behoeftes. Baby’s kalmeren niet voor niets wanneer ze door hun ouders worden geknuffeld. Ashley Montagu, antropoloog, zegt daarover: “Aanraking wordt niet ervaren als een fysiek iets, als een sensatie, maar als emotie.” Dit komt omdat onze huid receptoren bevat die zorgen voor een emotionele reactie. De huid is niet voor niets één van onze zintuigen: verantwoordelijk voor de tastzin, oftewel voelen. Dit zintuig is bovendien het enige dat niet minder goed gaat werken naarmate we ouder worden.

Volgens neurowetenschapper Saul Schanberg is een aanraking “tien keer sterker dan verbaal of emotioneel contact. Als een aanraking niet goed zou voelen, dan zouden wij niet bestaan. Een moeder zou haar baby niet aanraken als het niet goed zou voelen. Mensen zouden geen seks hebben, als het niet fijn zou voelen. Dat zou ons bestaan beëindigen.” Huid-op-huid contact kan er bij baby’s zelfs voor zorgen dat ze sneller aankomen en minder lang in het ziekenhuis hoeven te blijven na een vroeggeboorte.

Mentale effecten van een menselijke aanraking

Bij aanraking komt het hormoon oxytocine vrij. Dit staat ook wel bekend als het knuffelhormoon. Oxytocine helpt mensen om te verbinden en zorgt voor een blij gevoel. Maar dat is niet het enige. Het heeft ook een positief effect om jouw mentale gezondheid. Naast oxytocine zorgt menselijke aanraking ook voor de toename van dopamine en serotonine. Deze neurotransmitters zorgen voor communicatie in de hersenen. Dopamine zorgt ervoor dat mensen zich gelukkig en tevreden voelen. Serotonine heeft ook invloed op jouw stemming, zelfvertrouwen en emoties.

Vermindering van stress en angst

Samen met oxytocine zorgen serotonine en dopamine ervoor dat stress en (sociale) angst verminderen. Een knuffel is dus niet alleen troostend, maar ook helend. Uit onderzoek blijkt dat borstkankerpatiënten meer dopamine en serotonine aanmaken tijdens massagetherapie. Hierdoor voelden de vrouwen uit het onderzoek zich minder bang, gedeprimeerd en boos.

Dr. Jon Reeves, klinisch psycholoog in Washington, zegt: “Aanraking is onze eerste taal en één van onze basisbehoeften. De aanraking van een vertrouwd, geliefd persoon kan angst verminderen en een geluksgevoel veroorzaken, zonder er verder iets voor te doen.”

Meer vertrouwen en positiviteit

Oxytocine zorgt ook voor een positieve instelling en optimistisch denken. Bovendien zorgt het ervoor dat mensen meer compassie voelen en tegelijkertijd zorgt het voor meer vertrouwen onderling.

Positieve effecten op je lichamelijke gezondheid

Naast mentale voordelen, heeft een menselijke aanraking ook positieve effecten op je lichamelijke gezondheid. Zo heeft de menselijke aanraking een positief effect op je immuunsysteem en op hart- en bloedgerelateerde aandoeningen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat vrouwen die veel knuffels krijgen van hun partners een lagere bloeddruk en hartslag hebben.

Wat als je niet wordt aangeraakt?

Dr. Tiffany Field is directeur van het Touch Research Institute van de Miller School of Medicine aan de University of Miami. Zij doet onderzoek naar het effect van de menselijke aanraking. “Mensen moeten aangeraakt worden. Eenzame mensen kunnen er letterlijk aan bezwijken, als ze niet worden aangeraakt. Het kan depressies veroorzaken en het immuunsysteem verzwakken. Dat terwijl een positieve aanraking er juist voor kan zorgen dat het effect van stresshormonen zoals cortisol – die het immuunsysteem verzwakken – wordt verminderd.” Uit onderzoek van Field blijkt ook dat kinderen die niet geknuffeld, gewiegd en vastgehouden worden opgroeien tot agressievere adolescenten dan leeftijdgenoten die wel (veel) aangeraakt werden. Er is ook meer kans dat zij op latere leeftijd te maken krijgen depressies en andere mentale aandoeningen. Dit speelt bijvoorbeeld in gezinnen waar kinderen worden verwaarloosd of bij kinderen die opgroeien in weeshuizen.

Gebrek aan aanraking in lockdown

Huidhonger wordt het ook wel genoemd: een gebrek aan lichamelijk contact. De term komt uit de kraamzorg: baby’s kunnen niet zonder aanraking. Tijdens de huidige coronacrisis moet iedereen voldoende afstand van elkaar houden. Psychologen en andere experts waarschuwen voor de gevolgen van het gebrek aan de menselijke aanraking. Meer dan een kwart van de Nederlanders tussen de 25 en 45 jaar is single en woont alleen. Gedurende een lockdown zijn zij echt alleen. Op dit moment doet dr. Anouk Keizer, experimenteel psycholoog aan de Universiteit Utrecht, onderzoek naar de effecten van social distancing op de gezondheid. Ook voor de coronacrisis is er al onderzoek gedaan naar de zogenaamde crisis of touch, waarbij vooral de westerse cultuur de aanraking schuwt. Dit heeft vooral invloed op westerse mannen, die elkaar nauwelijks aanraken.

Tip: Kijk de documentaire Huidhonger van Lieza Röben

Kun je zelf huidhonger voorkomen?

Op eenzame momenten kun jij jezelf aanraken om je huidhonger te verminderen. Dit hoeft helemaal niet op een seksuele manier te zijn, maar dat kan natuurlijk wel. Het is vooral de bedoeling om in verbinding te komen met jouw lijf. Dit doe je bijvoorbeeld door je lichaam uitgebreid in te smeren met een lekkere bodylotion. Of door onder een warme douche te gaan staan en de straal bewust te volgen met je gedachten. Ook masturberen helpt je om mentaal gezond te blijven: een orgasme zorgt ervoor dat die gelukshormonen vrijkomen en dat heb jij in dit geval zelf in de hand. Tot slot helpt het knuffelen van een huisdier ook om oxytocine vrij te laten komen. Het is niet hetzelfde als een fijne knuffel van een vriendin of ouder, maar het is beter dan niks.