Pussy: een geuzennaam die we terug moeten grijpen?

Het woord pussy is onverminderd populair. Van rapper tot popicoon en van puisterige puber tot de voormalige president van de Verenigde Staten: de term wordt al eeuwenlang gebruikt en niet altijd op de meest vrouwvriendelijke wijze. Maar waar komt pussy vandaan? En is het tijd om het woord terug te eisen?

De controverse rondom pussy

Veel vrouwengroeperingen vinden van wel. Nadat de Access Hollywood-tape van voormalig president Trump uitlekte, liepen duizenden vrouwen mee met vrouwenmarsen om misogynie aan de kaak te stellen. Op de tape uit 2005 hoorden we Trump opscheppen over seksueel geweld. Hij blaaskaakte dat hij vrouwen straffeloos ‘by the pussy’ kon pakken omdat hij zo’n beroemdheid is.

Die uitgelekte tape blies het feminisme nieuw leven en nieuwe woede in. Vrouwen waren er klaar mee, ze kalkten het woord pussy op hun shirts en spandoeken en besloten de term als geuzennaam te omarmen. Daags na Trumps inauguratie bestormden ze de straten, met roze pussyhats op hun hoofd en afbeeldingen van uithalende katten op hun shirts.

Hoezo kunnen opgeblazen machomannetjes als Trump ons bij de poes grijpen? Die poes is van ons en daar blijven ze met hun klauwen vanaf.

Tegelijkertijd zijn er vrouwen die deze ontwikkeling met lede ogen aanzien. Ze betogen dat we na een jarenlange status quo middenin een krachtige, feministische omwenteling zitten. Eindelijk staan we weer eens eensgezind op tegen het patriarchaat. En eindelijk maken we samen een vuist tegen seksuele intimidatie en seksueel geweld. In zo’n omwenteling past het niet om kleinerende en vulgaire termen als pussy te gebruiken.

Waar komt het woord pussy vandaan?

Maar voordat we besluiten wat we met het gewraakte woordje doen, is het belangrijk dat we eerst de geschiedenis ervan begrijpen. Want waar komt de term pussy vandaan? Waarom gebruikten we het? En welke betekenis heeft het door de eeuwen heen gekregen?

Pussy en het Oudnoorse buidelzakje

Blijkbaar bestaat er flink wat etymologische discussie over de oorsprong van de term pussy. Volgens een van de theorieën stamt het woord af van het Oudnoorse woord puss, wat zoveel betekent als buidelzakje. In het Nederduits spraken ze over puse, wat vulva betekende. En als je bedenkt dat het Franse la chatte zowel kat als vulva kan betekenen, lijkt de cirkel rond.

Want die associatie met katten is best plausibel. Zowel het dier als de poes tussen onze benen is zacht, warm en pluizig. Zelfs een geschoren punani heeft ergens wel wat weg van een naaktkat. Soort van.

Het woord zou overigens voor het eerst in de zestiende eeuw zijn opgedoken. In die tijd had het helemaal geen seksuele connotatie, maar was het eerder een lief koosnaampje voor vrouwen in het algemeen. Pas in de negentiende eeuw werd pussy de seksueel geladen term die het nu nog steeds is.

Porno en pussy

Dus hoe evolueren ‘buidelzakje’ en ‘lief koosnaampje’ naar een van de controversieelste woorden uit de Engelse taal? Dankzij porno, natuurlijk.

Hoewel het woord al in de negentiende eeuw een synoniem werd voor vagina, kwam het pas echt in zwang toen pornografische films de samenleving binnendrongen en het vocabulaire rondom seks een stevige zwieper gaven. Het was uit met de onschuldige liefkozingen en vleierijen. Pussy werd onderdeel van de straattaal en kreeg een denigrerende bijsmaak. Eentje die vrouwen reduceerde tot seksuele objecten, alsof ze niets meer waren dan de vulva tussen hun benen.

Het is dan ook niet voor niets dat de term vooral door mannen wordt gebruikt. In groepen vrouwen, of in gemixte groepen, wordt het volgens onderzoekers nauwelijks gebezigd. Niet zo gek, als je kijkt naar de objectiverende ondertoon van het woord. Vrouwen voelen zich er vaak niet prettig bij en mannen voelen heus wel aan dat het not done is om over pussies te praten in een groep vol vrouwen.

Pussy is laf, pussy is zwak

Van schattig koosnaampje naar denigrerend pornojargon. Maar het kan erger. Een andere oorsprong van pussy zou namelijk in het Latijnse woord pusillanimous liggen: een bijvoeglijk naamwoord voor een laf, zwak en moedeloos figuur. Het werd geassocieerd met mannelijke zwakte, maar er zullen weinig mannen zijn die de link tussen de Latijnse wortels en de hedendaagse betekenis leggen.

De link tussen vrouwen en zwakte leggen ze daarentegen wel vrij makkelijk. Pussy is dan ook synoniem voor zwakke mannen geworden, voor mannen die niet masculien zijn en die niet voldoen aan de mannelijke standaarden. We leren onze jongens dat ze niet mogen huilen of klagen, want dan zijn ze pussies. En niemand die daarbij denkt aan de Latijnse wortels. We denken aan vrouwen, want die zijn zwak.

Whipped by pussy

Mannen die worden gedomineerd door vrouwen worden bovendien pussy-whipped genoemd. Het staat symbool voor een manipulatieve machtsbalans waarin vrouwen hun man seks onthouden om hun zin te krijgen. De zwakte van de man is zijn verlangen naar seks en zijn bereidheid om zijn eigen positie te verzwakken voor een robbertje seks. Op die manier worden twee betekenissen van het woord pussy gecombineerd.

Zo’n woordgrap kun je weglachen, maar het is in principe even beledigend als dat we in de Nederlandse taal een bange jongen een ‘mietje’ noemen. Of in de Engelse taal een ‘faggot’ of in de Duitse taal een ‘Schwuchtel’. Dat zijn namelijk stuk voor stuk kleinerende termen voor homoseksuelen.

Ook hier is dus de witte, heteroseksuele man de norm. Mannen die niet aan de bijbehorende maatstaven voldoen, worden vervolgens uitgescholden voor vrouw of homoseksueel. Zo worden vrouwen en homoseksuele mannen al generaties lang weggezet als bron van spot.

Vrouw met ballen

Maar waar komt het idee vandaan dat vrouwen zwak zijn? Schrijver en feminist Sarah Marcus-Donelly heeft daar wel ideeën over. In haar artikel voor The Huffington Post wijst ze erop dat vagina’s in onze samenleving niet per se in het voordeel zijn. Ze worden gedomineerd, ze worden verkracht en ze staan lager op de ladder dan piemels en de mannen die daaraan vastzitten. Wees dus vooral geen pussy, want er gebeuren slechte dingen met pussies.

Vrouwen belachelijk maken doen mannen dan ook niet alleen in sportkantines of aan de bar, stoere verhalen opdissend. Het is een geïnstitutionaliseerd fenomeen. Zelfs de president van de Verenigde Staten kan vol trots verklaren dat hij vrouwen bij de pussy pakt zonder dat dit echt consequenties heeft voor zijn presidentschap. Net zoals de talloze andere denigrerende opmerkingen over vrouwen hem de das niet omdeden.

Daarom is het niet raar als vrouwen van de weersomstuit mannelijke eigenschappen omarmen op de werkvloer. En trots declameren dat ze een ‘vrouw met ballen’ zijn, alsof dat een prestatie is om na te streven. Maar is dat wel zo benijdenswaardig? Zoals Stella Bergsma, schrijver van Pussy Album, in een interview zei: ‘Ik wil geen vrouw met ballen zijn. Wat moet ik met die weke vleeszakjes tussen mijn benen? Terwijl ik een prima, weerbestendige kut heb?’

Het woord pussy terugeisen

Daar heeft Stella een sterk punt. Waarom zeggen we dat vrouwen op moeten staan en ballen moeten tonen? Zo sterk zijn die ballen niet. Wel eens een man gezien die in zijn kruis werd getrapt? Laat de ambulance maar aanrukken, want dat brakend hoopje ellende staat op het punt roemloos te sterven. Blijkbaar zijn ballen sterk omdat ze aan mannen vastzitten. Logisch, toch?

Geuzennaam

Niet echt. Want wat is er in hemelsnaam zwak aan een vagina? Vagina’s zijn krachtig en machtig. Ze duwen godbetert kleine mensjes de wereld in. Dat vrouwen nog steeds als zwak en fragiel worden gezien, is dan ook serieus verbazingwekkend. En beledigend. Dus ja, het woord pussy verdient een upgrade.

Niet dat het altijd even makkelijk is om kleinerende taal om te buigen. Er zijn tenslotte altijd twee kampen. Het ene kamp vindt dat misbruikte termen geen plaats meer verdienen in het vocabulaire. En dat je door deze woorden vrouwenhaat in stand houdt. Terwijl het andere kamp het gewraakte woord omhelst als geuzennaam en er een compleet nieuwe invulling aan geeft.

Zoals gebeurd is bij het woord queer. De jonge LGBTQ+-generatie heeft het woord omarmd, terwijl de oudere generatie zich maar al te goed kan herinneren hoe ze ermee om de oren werd geslagen door homofobe hufters.

Trumpiaans machomannetje

Het is ook prima om verschillende ideeën over controversiële woorden te hebben. Maar dat betekent niet dat we ze moeten vermijden of wegstoppen. Juist als we onderdrukkende woorden afstoffen en op een spiksplinternieuwe manier de wereld in slingeren, hebben we de kans om veranderingen aan te vuren.

Zo zegt Sheila Embleton, taalprofessor aan York University in Toronto, dat de denigrerende connotatie van een woord verdwijnt wanneer dat woord wordt opgeëist door degenen die erdoor gekleineerd werden. Daarnaast verandert taal continu, dus moeten we ons altijd bewust zijn van de mogelijkheid om een woord als pussy te transformeren van iets zwaks naar iets sterks.

Probeer het woord dus terug te pakken. Vul het met alle positieve betekenissen die je kunt bedenken. Zie het bijvoorbeeld als een symbool van vrijheid, van seksueel plezier of van de ongelooflijke kracht die vrijkomt tijdens een geboorte.

En smijt het dan terug in het gezicht van een Trumpiaans machomannetje. Kijken wie de sterkste is.